مارس 28, 2023

نوبت شما

باشگاه وبلاگ نویسان استان سمنان

مجموعه تاریخی بسطام ،تنها مجموعه تاریخی کشور که دارای شش سبک معماری اصیل ایرانی می باشد

نوبت شما به نقل از وبلاگ ” بسطام نیوز ” نوشت:

مجموعه تاریخی بسطام ،تنها مجموعه تاریخی کشور که دارای شش سبک معماری اصیل ایرانی می باشد و مورد کم توجهی و گاهی بی توجهی مسئولین میراث فرهنگی بوده است

برج کاشانه

مجموعه بناهای بسطام یکی از مجموعه‌های مذهبی و تاریخی‌ ایران در دوره‌ی اسلامی است که ساخت آن از قرن سوم هجری آغاز شده و بناها در دوره‌ی سلجوقی ،ایلخانی ،تیموری ،مغولی ،صفوی و قاجار ساخت و مرمت گردیده است.این مجموعه دارای نقوش تزییناتی‌ اسلیمی ،هندسی و کتیبه (کوفی،ثلث و نستعلیق) می‌باشد که متأسفانه‌ با تمام شکوه و قدرت معماری و تزییناتی ،مورد بی‌توجهی و عدم اطلاع‌ رسانی لازم واقع شده و کمتر نامی از آن در کتاب‌ها برده شده است. نقوش تزییناتی مجموعه ،بسیار غنی و در عین حال استادانه بوده و دارای‌ قابلیت فراوان در هنر ترسیمی امروز است.مجموعه تاریخی شهر نمونه گردشگری بسطام شامل بقعه متبركه امامزاده محمدبن جعفر صادق(ع) و آرامگاه بایزید بسطامی، صومعه بایزید، مسجد بایزید و ایوان الجایتو، آرامگاه غازان خان ، مسجد و منار سلجوقی و مسجد جامع و برج كاشانه و مدرسه شاهرخیه است. این بناها از معماری زیبا و جالبی برخوردارند.

گچ‌بری‌های ارزنده‌ای در محل صومعه و محراب ایلخانی بنا به چشم می‌خورد. این بناها در دوره‌های مختلفی ساخته شده است كه اكثر آن مربوط به دوره سلجوقی و ایلخانی است مناره این بنا مشابه سایر مناره‌های سلجوقی است و از گره چینی آجری زیبایی تشكیل شده است.
همچنین دو محراب كه یكی در مسجد جامع و دیگری در مسجد جنبی (مجموعه بایزید) قرار دارد كه در نوع خود یك شاهكار گچبری محسوب می‌شود، مجسد چوبی در سه دوره سلجوقی، ایلخانی، مغولی تغییر پیدا كرده است.

محراب این مسجد كه یك محراب گچبری زیبا دارد به دست هنرمند مهندس‌المعمار محمود دامغانی خلق شده است.این مسجد در دوره سلجوقی مربع شكل و در فضای كوچكی با سقف گنبدی و محراب گچبری ساخته شد كه در دوره ایلخانی تخریب و به‌صورت مربع شكل گسترش یافته كه در كاوش‌های به‌عمل آمده محراب و اثر پایه‌های بنای قبلی به دست آمده است كه توسط مهندسان میراث، مرمت شده است.

بنای ایلخانی هم بعدها در اثر عوامل طبیعی تخریب و در دوره قاجار با پلان مستطیل و بزرگ‌تر از اول ساخته شده با سقف چوبی مسطح پوشیده شده است.مدرسه شاهرخیه نیز از پلان بسیار جالبی برخوردار است و در حدود 28 حجره در دو طبقه برای استفاده طلاب علوم دینی ساخته شده است.این مدرسه دارای مسجد، ایوان و زورخانه است. حمام بسطام كه در ضلع جنوب شرقی مدرسه شاهرخیه واقع است مشابه سایر حمام‌ها قدیمی از یك ورودی و چند پله كه استفاده‌كننده را به سمت پایین راهنمایی می‌كند، تشكیل شده است. سپس به رختكن زیبایی می‌رسیم این فضا دارای 4 سكو برای درآوردن لباس و پوشیدن آن و سپس از طریق یك راهرو با كمی پیچیدگی به سمت گرمخانه راهنمایی شده كه گرمخانه نیز دارای فضاهای جانبی است و برای شستشو كه در انتهای میز خزانه قرار داشته است كه باتوجه به استفاده امروزی به‌جای خزانه در قسمتی از آن دوش تعبیه شد استمسجد جامع بنای دیگری است از مجموعه كه در ضلع شرقی و محراب گچبری و قسمت‌های شمال و غرب آن از بین‌رفته بود كه با پی‌گردی‌ها پایه ستون‌ها به‌دست آمد و قسمت شمال و غرب بازسازی و پایه ستون‌ها در داخل حیاط با آجر فرش مورب مشخص شده است. این بنا همانطور كه گفته شده بود دارای محرابی گچبری شده زیبا است كه در دوره قاجار مرمت شده است، برج‌كاشانه برجی است آرامگاهی متصل به مسجدجامع كه پلانی از بیرون دندانه‌دار است كه در دوره ایلخانان مغول ساخته شده است و دارای سردابی است و پله‌ای آنرا به بالای برج وصل می‌كند كه از داخل دیواره برج می‌گذرد. پوشش خارجی بنا فروریخته یا اجرا نشده است، ولی پوشش‌ زیرین (گنبد فعلی) موجود است.

داخل بنا به‌صورت هشت‌ضلعی با طاق‌نماهای زیبایی است كه احتمالا در دوره قاجار اندودگچ داشته است، مرمت‌های انجام شده بر روی بناهای مجموعه به شرح ذیل است

استحكام‌بخشی‌های لازم در بقعه اصلی و پی‌سازی و پی‌بندی خاك‌برداری و یافتن پلان مسجد سلجوقی و مسجد ایلخانی در زیر مسجد چوبی قاجاری (كه در مسجد سلجوقی آثار محراب گچبری شده زیبایی كه عمدا خرد شده بود به‌دست آمد) مرمت نقاشی‌های دوره صفوی تعویض كاشی‌های گنبد امام‌زاده محمد(ع) بازسازی سقف ضلع غربی مدرسه شاهرخیه مرمت و استحكام بخش‌های لازم در قسمت‌های مختلف مسجد و مدرسه و كتابخانه و زورخانه و حجره‌های آن پی‌سازی لازم در مسجد جامع بازسازی ضلع شمالی و غربی مسجد جامع براساس پی‌گردی‌های لازم و یافتن پایه‌های اصلی انجام عملیات مطالعاتی در قسمت‌های مختلف مجموعه مرمت سردر مسجد جامع و نماهای اصلی مجموعه در ضلع غربی مرمت‌های لازم در ایوان الجایتو و ایوان غربی و تثبیت تزئینات مربوطه طراحی و ساخت دیوار حریم مناسب در ضلع شمالی و در ضلع شرقی با یك دروازه ورودی هماهنگ با مجموعه از این مجموعه دو بنا به شرح ذیل به‌ثبت آثار ملی رسیده‌اند

برج كاشانه (برج آرامگاهی است نزدیك مسجد جامع) در تاریخ 1310 به شماره 69 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است.

مسجد شیخ بسطامی (مسجد چوبی) در سال 1310 به شماره متراست 110x در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است ابعاد این بنا حدود 68200 است.

 

مجموعه تاریخی بسطام ،تنها مجموعه تاریخی کشور که دارای شش سبک معماری اصیل ایرانی می باشد و مورد کم توجهی و گاهی بی توجهی مسئولین میراث فرهنگی بوده است .